انواع سنگ طبیعی | معرفی کامل سنگ‌های آذرین، رسوبی و دگرگونی + جدول و کاربردها
16 تیر
انواع سنگ طبیعی | معرفی کامل سنگ‌های آذرین، رسوبی و دگرگونی + جدول و کاربردها
سنگ‌ها، پایه و اساس دنیای طبیعی ما هستند؛ موادی که در طول میلیون‌ها سال و در نتیجه‌ی فعل و انفعالات زمین‌شناسی پیچیده شکل گرفته‌اند. شناخت انواع سنگ‌های طبیعی نه تنها برای علاقه‌مندان به زمین‌شناسی اهمیت دارد، بلکه برای معماران، طراحان داخلی، مهندسان ساختمان و فعالان صنعت سنگ نیز یک ضرورت است.
در این مقاله، با سه نوع اصلی سنگ‌های طبیعی آشنا می‌شویم:
- سنگ‌های آذرین (تشکیل‌شده از مواد مذاب)
- سنگ‌های رسوبی (حاصل از تجمع و فشردگی ذرات و موجودات زنده)
- سنگ‌های دگرگونی (بر اثر فشار، دما یا سیالات دگرگون شده‌اند)
هر کدام از این سنگ‌ها دارای ویژگی‌ها، ساختار، ترکیبات معدنی و کاربردهای منحصربه‌فردی هستند. در ادامه، با معرفی ده‌ها نوع سنگ طبیعی مختلف و کاربردهای آن‌ها در صنعت ساختمان‌سازی، نمای داخلی و بیرونی، محوطه‌سازی و کف‌پوش‌سازی، همراه ما باشید.
سنگ‌های آذرین (آتشفشانی)
سنگ‌های آذرین زمانی شکل می‌گیرند که مواد مذاب درون زمین (ماگما) یا مواد فوران‌یافته از آتشفشان‌ها (گدازه) سرد و سخت می‌شوند. این دسته شامل سنگ‌های متنوعی با ترکیبات و بافت‌های مختلف است.
انواع سنگ‌های آذرین مهم شامل:
- شوشونیت: نوعی بازالت غنی از پتاسیم با درصد بالای سیلیس و قلیا و میزان کم آهن.
- آفانیت: سنگی بسیار ریزدانه با ترکیباتی مانند پلاژیوکلاز، بیوتیت، کوارتز و ارتوکلاز.
- آداملیت: سنگ آذرین اسیدی و درونی با نسبت مساوی ارتوکلاز و پلاژیوکلاز.
- وگسیت: از خانواده لامپروفیرها، با منشاء رشته‌کوه وُژ در فرانسه. دارای آمفیبول یا بیوتیت و بسیار پتاسی است.
- اسکسیت: سنگی پلاتونیکی، تیره و سخت با بافت تمام بلورین.
- دونیت: با بافت درشت‌دانه و حاوی بیش از 90٪ الیوین.
- داسیت: سنگی به رنگ خاکستری، زرد یا قهوه‌ای روشن با فلدسپارهای سفید و بلورهای تیره‌رنگ.
- هارزبورژیت: غنی از الیوین و پیروکسن کم‌کلسیم.
- کیمبرلیت: منشأ برخی از الماس‌ها، با ساختار لوله‌ای یا دایک آذرین.
- اندر بایت: حاوی کوارتز، آنتی‌پرتیت، اورتوپیروکسن و مگنتیت.
- تروکتولیت: سنگ آذرین درونی با پلاژیوکلاز و الیوین.
- تروندهمیت: همراه با تونالیت و گرانودیوریت در مناطق آرکئن دیده می‌شود.
- گرانوفیر: ترکیبی از کوارتز و فلدسپار با درهم‌روی بلوری.
- تراکییت: دارای بافت زبر با حفره‌های بخار، منجر به سطحی ناهموار.
سنگ‌های رسوبی
این سنگ‌ها حاصل تجمع ذرات فرسایشی، مواد آلی یا ته‌نشین‌شده در آب‌ها هستند. با گذر زمان و تحت فشار، این مواد فشرده شده و به سنگ تبدیل می‌شوند.
انواع مهم سنگ‌های رسوبی:
- کوکینا: از تکه‌صدف‌های فرسایش‌یافته گونه‌های دریایی، معمولاً در محیط‌های آبی پرتلاطم تشکیل می‌شود.
- مونزونیت: دارای نسبت مساوی پلاژیوکلاز و فلدسپار قلیایی. اگر درصد کوارتز بیش از 5٪ باشد به آن "کوارتز مونزونیت" می‌گویند.
- برشیا: متشکل از قطعات شکسته سنگ‌ها یا کانی‌ها؛ واژه‌ای با ریشه ایتالیایی به‌معنای "سنگریزه".
- دولومیت (دولواستون): سنگی با درصد بالای کربنات‌های دولومیتی.
- چخماق (فلینت): سنگی بسیار سخت با سطح شیشه‌ای یا مومی. کاربرد فراوان در دیوارچینی سنتی و کف‌سازی.
- گایزریت: نوعی سیلیس اپالینه که در اطراف چشمه‌های آب گرم یا گایزرها شکل می‌گیرد.
- گریت‌استون: ماسه‌سنگی زبر و سیلیسی که به‌عنوان کف‌پوش طبیعی کاربرد دارد.
- سنگ‌آهک: غنی از آهک و منشأ آن معمولاً پوسته‌ها و اسکلت‌های جانوران دریایی است.
- ماسه‌سنگ: از سیمان‌شدن دانه‌های ماسه‌ای (معمولاً کوارتز و فلدسپار) ایجاد می‌شود.
- واک‌استون: نوعی سنگ‌آهک گل‌دار با بیش از 10٪ دانه‌سنگ، مناسب برای کف‌سازی خارجی.
- سیلت‌استون: دارای دانه‌های ریز سیلتی، مناسب کف‌سازی ولی نه برای دیوار یا اسلب بزرگ.
- لینییت (زغال قهوه‌ای): سنگی آتش‌زا با کربن حدود 70٪، کاربرد در نیروگاه‌ها.
- تراورتن: شکل‌گرفته از چشمه‌های آب گرم دارای املاح، نوعی سنگ‌آهک با دوام بالا، مناسب کف‌سازی داخلی و خارجی.
سنگ‌های دگرگونی
این دسته از سنگ‌ها، بر اثر فشار شدید، حرارت بالا یا ورود سیالات به سنگ‌های آذرین و رسوبی شکل می‌گیرند. فرآیند "دگرگونی" باعث ایجاد بافت و ویژگی‌های جدید در سنگ می‌شود.
برخی از انواع سنگ‌های دگرگونی عبارت‌اند از:
- اکلوژیت: در عمق زیاد و فشار بالا تشکیل می‌شود و در برخی موارد حاوی الماس است.
گنایس: دارای نوارهای رنگی ناشی از آرایش لایه‌ای کانی‌هاست. - عقیق (اگات): نوعی سیلیس ریزدانه با رنگ‌های متنوع، کاربرد تزئینی دارد.
- مرمر: حاصل دگرگونی سنگ آهک یا دولومیت با بلورهای درهم‌قفل شده.
- آمفیبولیت: حاوی آمفیبول و فلدسپار، سخت و قابل پولیش؛ مناسب کف‌سازی و نما.
- کوارتزیت: دگرگونی ماسه‌سنگ، بسیار سخت‌تر از گرانیت، مناسب سطوح پرتردد.
- اسکارن: درشت‌دانه، حاوی کانی‌های کلسیم‌سیلیکاته، منبع مواد معدنی فلزی.
- فیلیت: دگرگون‌شده‌ی اسلیت، دارای سطح درخشان با ساختار لایه‌لایه.
- گرانولیت: سنگی با فلدسپار زیاد، گاه حاوی کوارتز، با منشأ دما و فشار بالا.
- پسوئدوتاکیلیت: بافت شیشه‌ای، تیره‌رنگ با کریستال‌های ریز حلقوی.
- اسلیت: دارای دو خط شکست طبیعی (cleavage & grain)، ایده‌آل برای کف‌پوش و دیوارپوش‌های نازک، مقاوم و زیبا.
نتیجه‌گیری:
در این مقاله با طیف گسترده‌ای از سنگ‌های طبیعی آشنا شدیم؛ از سنگ‌های آذرین سخت گرفته تا رسوبی‌های لایه‌لایه و دگرگونی‌های زیبا. هر کدام از این سنگ‌ها می‌توانند انتخابی ایده‌آل برای پروژه‌های ساختمانی، طراحی داخلی، کف‌سازی و محوطه‌سازی باشند. انتخاب صحیح سنگ نه تنها بر زیبایی فضا تأثیر می‌گذارد، بلکه بر دوام و عملکرد آن نیز نقش کلیدی دارد.